A Cebola de San Cosme cultívase no Concello de Outes, municipio costeiro da provincia de A Coruña, na comarca de Noia. 

Ten unha forma oblonga e elíptica, unha cor dourada no exterior e é de tamaño medio. O seu sabor é doce, é zumarenta e por iso adóitase utilizar en cru. Cando se cociña, o seu sabor é extremadamente aromático e queda crujiente e tenra. Ao ser un produto moi versátil, utilízase en moitas receitas tradicionais, como a empanada de millo con berberecho con cuncha.

Empanada de porco celta con cebola de San Cosme

As características organolépticas específicas da Cebola de San Cosme son o reflexo das condicións agronómicas, climáticas e edáficas, ou sexa, da cultura agrícola ancestral das labregas que a cultivan, do tipo de terra areosa e con drenaxe e condicións de temperaturas mornas e alta humidade ambiental que se dan no Concello de Outes e máis concretamente na Parroquia de San Cosme.

Comercialización do ceboliño de San Cosme no mercado

A Cebola de San Cosme cultívase nunha zona onde o río Tambre desemboca nun amplo estuario e  pasa os últimos quilómetros do seu curso antes de chegar ao mar. A cebola cultívase aquí mesmo desde fai moitas xeracións, nesta ampla franxa de terreo húmido e de suave pendente, preto do mar, en pequenas parcelas en mosaico regadas con auga doce. A sementeira de cebola realízase durante o mes de outubro. O chan enriquécese unicamente con cinzas e unha mestura de abonos orgánicos. A rega é por inundación e por aguado, a través dun sistema de canles que os agricultores dirixen por quendas. Cara ao mes de abril, os plantóns de cebola (ceboliños ou cebolos) trasplántanse ás leiras, zonas de chan máis  arenoso, onde crecen rapidamente grazas ao clima suave da rexión. 

Rego por "aguado" do ceboliño

En xullo, as cebolas cultívanse e consómense ou, tras o secado, almacénanse ata marzo do ano seguinte. A semente obtense enterrando as mellores cebolas do ano anterior e deixándoas florecer. Cando a semente está madura, en agosto, cultívase e almacénase en tarros de cristal ou en sacos de tea. 

Cebola de San Cosme de dous anos seleccionada para a obtención de semente

A Cebola de San Cosme adoita consumirse en ensaladas durante o verán, recentemente cultivada, pero tamén é un ingrediente esencial para o recheo de moitos pasteis salgados, como a tradicional empanada de millo con berberecho. Durante o inverno tamén se consome guisada ou ao forno e adoita utilizarse como guarnición de varios pratos.  


No pasado, a Cebola de San Cosme foi unha importante entrada económica para as mulleres da zona que vendían as plántulas (ceboliño) para abastecer as hortas de varios municipios veciños (Noia, Porto do Son, Muros) e tamén unha versión seca para as conservas de peixe e marisco da próxima Ría de Arousa. 

Ceboliño nun cabás (cesto) onde tradicionalmente se levaba ao mercado de proximidade para a súa venda

Novos envases e imaxe de marca local para a comercialización do Ceboliño de San Cosme

A maior parte do traballo de cultivo desta cebola séguese facendo á man, con ferramentas tradicionais e sen o uso de herbicidas químicos, polo que as cebolas só se venden a nivel local, en granxas ou en mercados próximos e en restaurantes que comezan a valorar as características únicas deste produto.

O principal risco para a supervivencia desta hortaliza tradicional é a falta de substitución xeracional entre os produtores. Hoxe en día, de feito, poucas persoas coñecen o xeito tradicional de cultivo, sendo minoritario as persoas en activo que producen e comercializan este ecotipo de cebola. Novas técnicas de cultivo, apoio das institucións, selos de calidade, como a produción ecolóxica e oportunidades de comercialización en restaurantes, mercados e comedores públicos están a motivar a persoas máis novas para que vexan o cultivo deste produto coma unha oportunidade. Se non existe relevo xeneracional con futuros cultivadores, podería levar á perda non só do produto, senón de todo o valor cultural ligado a esta variedade, ás prácticas tradicionais de cultivo e ao coñecemento cotián do medio.

Máis información:

Lucía Ferreira Fernández

E-mail: luferfer1@hotmail.com 

Teléfono: 686 93 82 54

ou

Carlos Rodríguez Navarrete

Axente de Emprego e Desenvolvemento Local

Concello de Outes

981850003